Według papieża Jana Pawła II teologia ciała jest w swej istocie refleksją nad tym kim jest człowiek w swej płciowości. Ustalone role, hierarchia, sztywny podział ról, rywalizacja pomiędzy płciami. Zastanówmy się jak było na początku i co odkrywa przed nami teologia ciała w kwestii płciowości?

Pierwotna samotność mężczyzny i kobiety

Doświadczenie miłości jest fundamentem wizji człowieka według Jana Pawła II. Miłość zakorzeniona jest w głębinach duszy ludzkiej, a zarazem pozwala człowiekowi wychodzić poza samego siebie. Katecheza Jana Pawła II na temat Bożego zamysłu dla ludzkiej miłości wskazuje drogę powrotu do ‘początku’, czyli do ‘pierwotnego doświadczenia realizowanego w świetle objawienia biblijnego’ prowadzącego ku pełni tego doświadczenia [1]. Ojciec Święty wyjaśniał podczas audiencji generalnej 12 grudnia 1979 r.: “Mówiąc o pierwotności ludzkich doświadczeń, mamy na myśli nie tyle ich oddalenie w czasie, ile raczej ich podstawowe znaczenie. Nie chodzi więc przede wszystkim o to, że doświadczenia owe należą do prehistorii człowieka (do jego „teologicznej” prehistorii), ale o to, że tkwią stale u korzenia wszystkich ludzkich doświadczeń” [2]. Doświadczenie miłości jest wspólne dla wszystkich ludzi, przez co przesłanie o pięknie ludzkiej miłości potrafi dotrzeć do serca każdego człowieka na świecie. Papież Jan Paweł II analizuje zjawisko „pierwotnej samotności” odwołując się do dwóch opisów stworzenia świata zawartych w Księdze Rodzaju. 

Ta sama natura – inna płeć

W opisie pierwszym – elohistycznym – Bóg ukazany jest jako Stwórca, dla którego mężczyzna i kobieta stanowią koronę Stworzenia [3]. Biblia potwierdza godność człowieka, który jest powołany do życia „na obraz i podobieństwo Boga”.  W książce Seksualność według Jana Pawła II Yves Semen zwraca uwagę na różnicę płciową, komentując, że drugi opis stworzenia – w drugim rozdziale Księgi Rodzaju – ukazuje mężczyznę jako człowieka stworzonego z prochu ziemi, który następnie nadaje nazwy wszystkim zwierzętom. Dopiero w momencie stworzenia kobiety pojawiają się w biblijnym opisie słowa „isz” i „isza” [4]. Takie rozróżnienie sugeruje, że „od samego początku mężczyzna i kobieta dzielą tę samą naturę, ale mają inną płeć”. Jak mówi Jan Paweł II w jednej z katechez na temat miłości w Bożym zamyśle, płeć oznacza „wciąż na nowo przekraczanie granicy samotności człowieka, wyrażonej w osobowej konstytucji ciała i stanowiącej o pierwotnym jego sensie” [5]. Ciało, ze swymi męskimi i kobiecymi cechami, staje się zaproszeniem do spotkania z osobą odrębną od nas samych. Kobieta ukierunkowana jest na mężczyznę, a mężczyzna – na kobietę, w pierwotności ich natury. Pierwotna samotność złożona przez Boga w sercu każdej osoby domaga się spotkania z drugim człowiekiem. 

Komplementarność płci

Różnica płci dowodzi, że mężczyzna i kobieta są inni, a jednocześnie wzajemnie się uzupełniają. Oboje tęsknią za komunią, dzięki której staną się dla siebie wzajemnym darem” [6]. Jan Paweł II podkreśla, że Adam ma świadomość, iż Ewa podziela jego ludzką naturę, która jednak została ucieleśniona w inny sposób: „Tak więc kobieta zostaje stworzona niejako na gruncie tego samego człowieczeństwa” [7]. Mary Healy w książce Mężczyźni i kobiety są z Raju pisze: „Musimy więc wrócić do początku, by usłyszeć przesłanie ciała zapisane w każdym z nas: jestem zdolny i stworzony do komunii osobowej, czy międzyludzkiej jedności, w której dobrowolnie oddaję siebie drugiemu w miłości i otrzymuję miłość w zamian” [8]. Naturalna zdolność Adama i Ewy do jedności ciał potwierdza ich powołanie do budowania komunii osób. Nic, co Bóg stworzył przed Ewą, nie mogło być dla Adama odpowiednim towarzyszem. Nawet największe piękno stworzonych roślin i zwierząt nie było w stanie wypełnić pustki w sercu Adama. Bez Ewy Adam był w pewnym sensie całkiem sam przed Bogiem. Oto jak M. Healy komentuje niekompletność Adama: ”Gdy spotyka zwierzęta, uświadamia sobie, że jest unikalny, całkowicie inny od wszystkiego w widzialnym świecie. Nie jest „czymś”, ale „kimś”; ma zdolność poznawania i kochania, a przez to współdziała z Bogiem. Jak wskazuje Jan Paweł II, to prawda każdej istoty ludzkiej: jestem świadomy swojego „ja”; jestem osobą, która przewyższa resztę stworzeń i może wchodzić w relacje ze Stwórcą. Papież nazywa to doświadczenie „pierwotną samotnością” [9].

Ewa – pomoc Adama 

I oto Adam otrzymuje od Boga „pomoc”. Jak zauważa M. Healy, nie oznacza to, że kobieta ma zostać dla mężczyzny kucharką, praczką i sprzątaczką. „Pomoc, której potrzebuje pierwszy człowiek, to raczej ktoś, kto przypomni mu i pomoże wypełnić najistotniejszy cel jego życia, kochać” [10]. Innymi słowy, by osiągnąć pełnię człowieczeństwa, mężczyzna i kobieta potrzebują siebie nawzajem. Ze względu na pustkę Adama Bóg zrealizował to, co planował od samego początku – sprawił, że mężczyzna zapadł w głęboki sen i stworzył z jego żebra kobietę [11].

Komunia osób

Wojtyła podkreśla znaczenie owej „pierwotnej samotności”, która jest powołaniem do komunii między mężczyzną a kobietą, a więc do jedności małżeńskiej: „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” [12]. M.Healy potwierdza: „Komunię małżeńską cechuje niepowtarzalność w tym znaczeniu, że dar z siebie pozostaje całkowity i wyłączny. Jego cielesny wyraz jest znakiem niezłomnego przymierza, w którym małżonkowie poświęcają się sobie nawzajem w trwającej całe życie jedności” [13]. Oblubieńczy sens ciała wiąże się zatem z wezwaniem do komunii osób, które ofiarowują sobie nawzajem bezinteresowną miłość jako mężczyzna i kobieta. Autorka podkreśla, iż wzajemny i absolutny dar z siebie samego najpełniej wyraża się właśnie w małżeństwie: „Małżeńska komunia, w swej wyjątkowości, w darze składanym z samego siebie, jest całkowita i wyłączna. Dobrowolnie ukierunkowuję całą moją wolność na całkowity dar siebie dla wybranego małżonka, a poprzez jego osobę – dla Boga” [14].

---

1. L. MELINA, Learning to Love at the School of John Paul II and Benedict XVI, przeł. J. Wallice, Gracewing Publishing, Ballan 2011, s. 52.
2. JAN PAWEŁ II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa, Libreria Editrice Vaticana, 1986, s. 45–46.
3. Y. SEMEN, Seksualność według Jana Pawła II, Wyd. św. Wojciecha, Poznań 2008, s. 59.
4. C. ANDERSON, J. GRANADOS, Wezwani do miłości. Wprowadzenie do teologii ciała Jana Pawła II, wyd. Centrum Myśli Jana Pawła II, 2011, s. 28.
5. JAN PAWEŁ II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich…, s. 43.
6. Ibid.,s.37.
7. Ibid
8. M. HEALY, Mężczyźni i kobiety są z Raju. Przewodnik po teologii ciała Jana Pawła II, Centrum Myśli Jana Pawła II, 2008, s. 24.
9. Ibid., 30.
10. Ibid.
11. Por. Rdz 2,21.
12. Por. Rdz 2,24.
13. M. HEALY, Mężczyźni i kobiety są z Raju…, s. 32–33.
14. Ibid., 33.